Brink 89

Brink 89

Herman Penninck

Rond 1588 liet Herman Penninck een groot en voornaam huis bouwen aan de Brink. De vader van Herman Penninck, Macherias Penninck (1523-1597), was één van de aanzienlijkste inwoners van Deventer in die tijd. Hij was koopman in linnen en grootgrondbezitter. In 1583 trouwden Herman Penninck en Lucia van Reede. Zij was de dochter van een kannunik, Bitter van Reede en zijn concubine Jannetje van Baden. Zij kregen 17 kinderen. Beiden werden begraven in de Lebuinuskerk te Deventer.

De renaissance-gevel werd zeer rijk gedecoreerd met duidelijke katholieke verwijzingen. In 1580 werd de belijdenis van het katholieke geloof verboden, maar tussen 1587 (het verraad van Stanley) en 1591 stond Deventer weer voor korte tijd onder Spaans bewind. De familie Penninck bleef in die tijd van reformatie Katholiek. Boven de deur is links het familiewapen van de Familie Penninck weergegeven en rechts het wapen van de familie van zijn vrouw; Van Reede.

De voorgevel bevat zes beelden. Deze stellen de drie goddelijke (Geloof, Hoop en Liefde) en de drie kardinale deugden (Voorzichtigheid, Moed en Gematigdheid) voor. Het zevende beeld, Rechtvaardigheid, de vierde kardinale deugd, heeft vermoedelijk op de top van de gevel gestaan. De originele beelden zijn bij de restauratie in 1891 verplaatst naar het Rijksmuseum in Amsterdam.

Op de gevel is ook de wapenspreuk van de familie Penninck te lezen: “Alst Godt behaget, ist beter benidet als beklaghet”.

Het gebouw aan de Brink was het poortgebouw van de zeer grote woning. Deze gaf toegang tot een binnenplaats waar verschillende gebouwen aan grensden. Hier waren opslagplaatsen, de woonvertrekken en een kapel gesitueerd.

Toen de kleinzoon van Herman Penninck en Lucia van Reede, ook Herman genaamd, in 1686 overleed, erfden zijn zusters en hun kinderen het huis. Zo kwam het in bezit van de familie van Hövell tot Westerflier. In deze periode werd de huiskapel gebruikt als schuilkerk. Tot 1801 bleef het huis in eigendom van deze familie, waarna het in verschillende handen is geweest.

Doopsgezinde gemeente

De Doopsgezinde gemeente groeide uit haar te kleine behuizing in de Korte Assenstraat en kocht in 1890 het huis met de achterliggende terreinen. Alleen het poortgebouw en het poortje aan de Spijkerboorsteeg uit 1613 zijn van het oorspronkelijke huis bewaard gebleven.

Op 25 oktober 1890 kondigde de Doopsgezinde Gemeente een prijsvraag voor de bouw van een kerk aan. In het programma van eisen stond dat er een kerkgebouw gebouwd moest worden op het binnenterrein en dat de gevel in de oorspronkelijke bouwstijl gerestaureerd moest worden. Op 24 januari 1891 werd de uitslag bekend gemaakt. Uit veertig inzendingen, kreeg T.E. Kuipers, architect te Amsterdam, de prijs toegekend. Het motto van zijn plan was “Geen dorre blom is wellekom”.

De kerk is een inpandig gebouwde zaalkerk in neorenaissance-stijl. Vrijwel het gehele interieur bevat nog originele onderdelen waaronder de banken, psalmbordjes, kroonluchters en de preekstoel. De kerk is geheel gepleisterd. Tussen de vensters zijn Toscaanse pilasters geplaatst. De vensters zelf zijn in drie delen getraceerd en in geprofileerde rondbogen geplaatst.

In 1894 werd ook een orgel toegevoegd van de vermaarde Utrechtse orgelbouwer Maarschalkerweerd en Zoon. Het rogel wordt gekenmerkt door een warme volle klank. De orgelkast is net als de rest van het interieur in neorenaissance-stijl. In 2000 is dit orgel door de firma Gebr. Reil uit Heerde gerestaureerd. Het beroemdste orgel van deze orgelbouwer bevindt zich in het Concertgebouw in Amsterdam.

Vanaf 1973 werkt de Doopsgezinde Gemeente samen met de Remonstrantse Broederschap, waarna ook gezamenlijk gebruik van het kerkgebouw volgt. In 2011 wordt de kerk verkocht aan NV Bergkwartier, Maatschappij tot Stadsherstel met een gebruikrecht van tien jaar. Hiermee wordt de Geloofsgemeenschap verlost van het onderhoud van het gebouw en kan zij er wel gebruik van blijven maken. De Geloofsgemeenschap gebruik sindsdien de kerkzaal op zon- en feestdagen en heeft de oude cathegese- en domineeskamer in gebruik. De rest van het gebouw wordt gehuurd door de VVV die daar haar winkel en kantoorruimtes heeft. Door de combinatie met de winkel, is de kerkzaal tijdens de openingstijden van de winkel vrij toegankelijk voor het publiek.

Onlangs heeft de Geloofsgemeenschap aangegeven nog minimaal vijf jaar van de kerk gebruik te willen blijven maken.

Naast het poortgebouw, is alleen het poortje uit 1613 aan de Spijkerboorsteeg overgebleven van het oorspronkelijke woonhuis. Het bestaat uit een fraaie natuurstenen poortomlijsting, de boogpoort geflankeerd door kolommen die rusten op leeuwekoppen. Boven de poort ligt een boogvormig fronton, waarin een gebeeldhouwde vrouwenfiguur is aangebracht. Er is nu een opvallend lege plek waar vermoedelijk ooit een wapenschild heeft gehangen.

Interieurkleuren

Onlangs ontdekte Hannie de Keijzer bij toeval de zogenaamde kleurladders die door de bekende adviseur schilderingen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Huub Kurvers, waren bloot gelegd. Enthousiast vroeg zij toestemming om nader onderzoek te doen in de kerkzaal.

Met behulp van een subsidie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, heeft NV Bergkwartier Katherine Kolff opdracht kunnen geven om grotere delen in de kerkzaal bloot te leggen. Gewapend met scalpel, is in de tweede helft van 2021 hard gewerkt aan het restaureren van verschillende “vensters”. Hierbij werd regelmatig hardop de vraag gesteld waarom men er toch voor gekozen had om (vermoedelijk) in de jaren ’60 de kerk helemaal grijs-wit te kalken. Er blijkt een geweldige kleurenpracht verborgen te liggen onder de toen aangebrachte kalklaag.

De kleuren vormen een breed palet en een prachtig geheel met de overige interieurdelen die nog vrijwel volledig in tact zijn. De preekstoel, kerkbanken, het orgel en het glas-in-lood vormen een geweldig warm geheel met de oorspronkelijke schilderingen. De schilderingen bestaan uit kleuren op de vlakken en lijsten. Hierbij is zeer gedetailleerd gewerkt en zijn zeer veel kleuren gebruikt. Op diverse plekken zijn sjabloonschilderingen aangebracht met een thema gebaseerd op de natuur. Met recht sluit dit geheel aan bij het motto van architect Kuipers: “Geen dorre blom is wellekom”.

Vanaf januari 2022, zullen drie studenten van het excellent-programma van het CIBAP, hun stage lopen in deze kerk. Zij zullen rondom twee ramen de kleuren en sjablonen nauwkeurig reconstrueren. Hiermee krijgt de bezoeker een indruk van hoe de kerk er ooit uit zag. En als het aan NV Bergkwartier ligt, zal de kerk ooit in zijn geheel weer haar oorspronkelijke glorie terug krijgen.